6 Şubat depremi sonrası kurulan Afet Yeniden İmar Fonu, iki yıl geçmesine rağmen hala belirsizliklerle dolu. Fon'un işleyişi ve mali durumu hakkında yeterli bilgi yok. Kamuoyunun merak ettiği sorular yanıt bekliyor.

Deprem Fonu: İki Yıl Sonra Hala Belirsizlikler İçinde

Siyasetin aşırı hararetli olduğu şu günlerde unutmamamız gereken başka şeyler de var. Bunlardan belki de en önemlilerinden bir tanesi 6 Şubat tarihli deprem sonrası kurulan deprem fonudur. Ülkemizde genellikle deprem sonrasında yeni vergi(ler) getirilmekte ve/veya var olan vergilerin oranları artırılmaktadır. Anlayacağınız iş işten geçtikten sonra tedbir alıyoruz, öncesinde değil. Ancak deprem sonrasında aldığımız tedbirleri de maalesef kâğıt üstünde bırakıyor, hayata pek geçir(e)miyoruz.

Afet Yeniden İmar Fonunun Kuruluşu

Bu Fon, 6 Şubat tarihli depremin yaralarını sarmak amacıyla getirildi. Bu Fon’un kuruluş amacı hem Kanun’un birinci maddesinde hem de Kanun gerekçesinde deprem sonrası yaraları sarmak maksadıyla getirildiği açıkça belirtilmektedir. Deprem Fonu, 21 Mart 2023 tarihli Resmi Gazete’de yer alan 7441 sayılı Afet Yeniden İmar Fonunun Kurulması Hakkında Kanun ile aynı gün yürürlüğe girmek üzere kuruldu.

2 Şubat 2024’te ise Afet Yeniden İmar Fonunun Yapısı ve İşleyişi Hakkında Yönetmelik yayımlandı. Kanun’un 2’nci maddesinde bu Fon’un Hazine ve Maliye Bakanlığına bağlı ve tüzel kişiliği haiz olduğu belirtilmiş. Yani Fon, Maliye’ye bağlı bir kuruluştur. Ancak Hazine ve Maliye Bakanlığı’nın internet sitesinde Bağlı Kuruluşlar’a baktığımızda bu Fon’la alakalı herhangi bir erişim linki bulunmamaktadır.

Fon’un Mali Durumu ve İşleyişi

Afet Yeniden İmar Fonu, 21 Mart 2023 tarihinde kuruldu ama hâlâ ne bir internet sitesi ne de hakkında başka bir bilgi var. Fon, yurt içi ve yurt dışı kaynaklı her nevi nakdi bağış, yardım, hibe ve kredileri kabul edebilecek. Ayrıca bu amaçla Bütçeye ödenek de konulacak ve genel bütçeden Fon’a ödenek aktarılacak. Bu anlamda gerek yurt içinden gerekse de yurt dışından yapılacak her türlü bağışlar kabul edilecek.

Fon’un kasasında biriken paralar Yönetim Kurulu tarafından onay verilen projelere -aynı Kurul’un onayı ile- aktarılabilecek. Kasadaki paranın kime nasıl harcanacağına Yönetim Kurulu karar verecek. Afet Yeniden İmar Fonu kurumlar vergisinden muaf olacak yani Fon, kurumlar vergisi ödemeyecek. Yapılan işlemlerden stopaj da yapılmayacak.

Bağışların Durumu ve Vergi İstisnaları

Fon’un faaliyetleri dolayısıyla yapılan işlemler ve düzenlenen kağıtlar damga vergisi ve harçlardan istisna edilecek. Ayrıca Fon’a yapılan bağış ve yardımlar veraset ve intikal vergisi nden, Fon’un faaliyetleri ile ilgili işlemler banka ve sigorta muameleleri vergisi nden (BSMV), kaynak kullanımını destekleme fonu na (KKDF) yapılacak kesintilerden istisna edilmiştir. Fon’a yapılan bağışlar tıpkı Kızılay’a yapılmış bağış gibi nakdi bağışın tamamı bağış yapan gelir ve kurumlar vergisi tarafından indirim konusu yapılabilecek.

Yani yüzde 5’lik indirim sınırına takılmayacaklar. İyi de… Fon’un kuruluş amacı; deprem sonrası oluşan yaraları sarmak. Ancak bugün itibariyle kurulalı tam iki yıl olmasına rağmen Kanun ve Yönetmeliği dışında hiçbir şeyi yok. Binası nerede, yönetiminde kimler var, bütçeden ne kadar aktarıldı, kaç lira bağış yapıldı gibi onlarca soruya cevap arıyorum ama maalesef bulamıyorum.

Kamuoyunun Beklentisi

Hazine ve Maliye Bakanı Mehmet Şimşek yaptığı bir açıklamada “bütçe üzerindeki en büyük yükün deprem harcamaları, memur maaşları ve EYT düzenlemesi olduğunu” söyledi. Şimşek, depreme çok para harcadıklarını bu nedenle bütçede önemli bir yük olduğunu ısrarla vurgulamasına rağmen depremin yaralarını sarmak üzere kurulan bu Fon ve işleyişi hakkında maalesef tek bir cümle etmemektedir. Yani deprem harcamalarının yükünü bütçeden alıp Fon’a devredebilecekken bu konuda pek bir adım atmış görünmüyor.

Umarım Şimşek, bu konuda bir açıklama yaparak beni ve kamuoyunu aydınlatır. Bu belirsizliklerin sona ermesi, deprem sonrası yaraların sarılması adına kritik bir öneme sahiptir. Kamuoyunun güvenini kazanmak için şeffaflık şarttır.